Zen bez mistrza – Czy Europejczyk może zostać buddystą? Recenzja

| Józek Śliwiński

Frenk Meeuwsen przed wieloma laty odkrył zen. Zauroczony duchowością wschodu poszukuje własnego kompromisu między buddyzmem, a zachodnimi wartościami. Choć determinacja prowadzi go wprost do samej Japonii, to zdrowy rozsądek nie pozwala na ślepe podążanie z nurtem. Odkrywa tam, że zen, jako swoisty kult pustki, okazał się idealną doktryną nie tylko myślicieli, lecz także samobójców i morderców.

Komiks Holendra posiada nietypową konstrukcję, co przekłada się także na pewną trudność w jego ocenie. Składa się nań szereg krótkich historyjek, których związek ze sobą bywa luźny. Część dotyczy jego wspomnień z dzieciństwa, część z późniejszego etapu, gdy bytował w Japonii. Znajdziemy w nich także przypowieści oraz przemyślenia, do jakich doprowadziły go wieloletnie studia.

Gdzieś do połowy tytuł nie potrafił mnie do siebie przekonać. W wielu historyjkach brakowało pointy. Nie mogłem pozbyć się przeczucia, że choć autor chce coś przekazać, to nie bardzo wie co i nie bardzo wie jak. Z czasem jego przekaz stał się bardziej konkretny, a opowieści lepiej trzymały się ram. Jeśli więc, tak jak w moim przypadku, nie porwie Was początek – nie zrażajcie się.

Nietypowy jest nie tylko wachlarz gatunków rozciągnięty gdzieś między autobiografią, a zbiorem refleksji. Narracja na wielu płaszczyznach wyraźnie odstaje od tego, do czego jesteśmy przyzwyczajeni. Niezbyt ciepło przedstawia własnych przyjaciół, pewne zagadnienia wbrew intuicji pozostawia bez komentarza, nie nazbyt wyraźnie wpisuje historie w powieściowe struktury.

Utwór holenderskiego rysownika potrafi wywołać sprzeczne odczucia. To z jednej strony dzieło chropowate, któremu przydałaby się solidna korekta (zwłaszcza w pierwszej części). Z drugiej strony jego wartość jest trudna do podważenia. Stanowi owoc wieloletnich przemyśleń powstałych na gruncie bogatych przeżyć, z których wiele również poznajemy w trakcie lektury. Nade wszystko jest to komiks, który pobudza do myślenia i jako taki jest wart polecenia.