Wszystkie neony świecą

Intryga, zachwyt i sentyment

| Joanna Gruszczyńska

Poznańskie neony intrygują, zachwycają i budzą sentymenty. Godzinami można by wpatrywać się w pocztówki i zdjęcia starego Poznania. Miasto miało swój wyjątkowy klimat. Oniryzm i bajkowość mieszały się z ogólną szarością i beznadzieją. Z jednej strony neonowe iluminacje, a z drugiej bloki z wielkiej płyty.

W socjalistycznej Polsce neony były namiastką Zachodu, poprawiały wizerunek miast i decydowały o ich prestiżu. Miały charakter informacyjno-reklamowy, jednak pełniły inne funkcje niż reklama we współczesnym systemie marketingowym. Neony były również prawdziwymi dziełami sztuki, bo projektowaniem świecących szyldów zajmowali się wybitni plastycy, architekci i graficy. Poznańskim mistrzem kolorowych rurek był Zbigniew Kaja - autor legendarnego semaforowego neonu „Bar Tempo”. Wszystkie powojenne neony powstawały w pracowni Piotra Heinze, która istnieje do dziś.

Lata 60. to czasy wielkiej neonizacji. Poznań obok Katowic, Wrocławia i Warszawy był jednym z najlepiej rozświetlonych ośrodków na mapie Polski. - Neonizacją objęte było ścisłe centrum, czyli plac Wolności, ulica Czerwonej Armii (dzisiaj Św. Marcin) czy ulica Alfreda Lampego (dzisiaj Gwarna). Jedną z nielicznych ulic objętych planem rozświetlenia, poza centrum, była ulica Głogowska – ze względu na fakt, iż była główną drogą dojazdową do Międzynarodowych Targów Poznańskich - tłumaczy miłośnik neonów i twórca fotobloga „Neony Poznania” Marcin Grześkowiak.

Chyba najbardziej charakterystycznym punktem na Placu Wolności była semaforowa palma z animowanymi kokosami. W Centrum świeciła także filiżanka Baru As oraz napis „Wrzos”, zachęcający do odwiedzenia kawiarni i dansingu. Tuż obok znajdowała się reklama: „Kosmetyki Lechia najlepsze dla wszystkich”, a na budynku z drugiej strony migotały neonowe literki ułożone w tytuł filmu polecanego przez CWF. Neonów było dużo więcej. W latach 70. w Poznaniu nocą było jasno jak w dzień. Światło emitowane przez szklane rurki pozwalało na czytanie gazet na ulicy. A potem wszystko zgasło.- W latach 80. podczas kryzysu gospodarczego neony zaczęły znikać. Wymagały naprawy, ale nie było na to środków, dlatego powoli obumierały. Późniejsza transformacja ustrojowa na przełomie lat 80. i 90. dopełniła tylko proces ich masowego znikania. Ze starego zagłębia neonowego do dzisiaj zachowało się kilka sztuk takich jak „Antylopa” z ulicy Podgórnej. Jest to najstarszy działający neon w Poznaniu - objaśnia Marcin Grześkowiak.

Neony powracają na salony. Pojawiają się w filmach, na okładkach płyt oraz w tekstach piosenek. Neonowe szaleństwo opanowało popkulturę. Na te subtelne reklamy coraz częściej decydują się właściciele barów, klubów i restauracji. Szyldy „Pies”, „Cyryl” oraz „Kolorowa” to przykłady tego, że miasto wraca do korzeni. Ale czy kultowe neony z czasów dzieciństwa wielu poznaniaków mogą powrócić na ulice? - Kiedyś całość sterowana była przez miasto, które przeznaczało na te cele duże pieniądze. Dzisiaj z inicjatywą musieliby wyjść właściciele sklepów i kamienic. Wyjątkiem jest neon „Zwiedzajcie Zoo” – tutaj wystarczy chęć i dobra wola miasta - podsumowuje Marcin Grześkowiak.

Warto wspomnieć, że wiosną tego roku pojawił się pomysł, aby neon nieistniejącego już kina „Bałtyk” powrócił do przestrzeni miejskiej. Pierwotny projekt wykonany przez Antoniego Rzyskiego i Mieczysława Skrobackiego przedstawiał postaci filmowe opisane na prostokącie symbolizującym ekran. Wielkie powroty są możliwe, przecież po kilkuletniej nieobecności na fasadę Filharmonii Poznańskiej powróciły kolorowe, skaczące słowiki.